Rivier de Lange Linschoten

In het begin…

Voor het begin van de jaartelling was het stroomgebied van de Lange Linschoten een veenmoeras in de delta van de Rijn. De Lange Linschoten was een deel van de rivier die we nu kennen als de Hollandsche IJssel. Vanaf de plek waar nu Oudewater ligt, kronkelde de rivier naar het noorden. Vanaf de plek waar nu het dorp Linschoten ligt, kronkelde de rivier weer naar het zuiden: over deze oude bedding ligt nu de Reinaldaweg. Langs de rivier vormden zich oeverwallen en stroomruggen. Kort na het begin van de jaartelling vormde zich een nieuwe rivierloop: het stuk Hollandsche IJssel tussen Oudewater en Montfoort. Op de stroomrug tussen de Hollandsche IJssel en het Oude Water ontstond later Oudewater. In feite is de Linschoten dus het Oude Water van Oudewater.

De bouw van Oudewater

Oudewater werd gebouwd op een hoge oeverwal aan de noordzijde van de Lange Linschoten maar buiten de dijken. In de elfde en twaalfde eeuw werden dijken aangelegd langs de rivieren. De oude naam voor de ontginning ten noorden van de Lange Linschoten was ‘Tinoudewater’. Die naam kan waarschijnlijk verklaard worden als ‘in het bedijkte deel van het oude water’. Tegenwoordig spreken we van ‘Noortsyde’.

Ontginning

Het gebied rond Oudewater, Woerden en Montfoort maakte in de vroege middeleeuwen deel uit van het Sticht, het gebied waarover de bisschop van Utrecht landsheer was. De Utrechtse kapittels van de Dom en Oudmunster hadden veel eigendommen in dit gebied. De bisschop en de kapittels gaven cope-contracten uit voor de ontginning van de moerassen.

In de twaalfde eeuw werd het gebied aan weerszijden van de Lange Linschoten ontgonnen. De achtergrens van de ontginningen aan de noordzijde volgt de bochten van de rivier. De achtergrens van de ontginningen aan de zuidzijde wordt gevormd door de Middenwetering, een water dat waarschijnlijk oorspronkelijk ook een rivierloopje is geweest. De Middenwetering scheidt de zuidzijde van de Lange Linschoten van de Snelrewaard, die in dezelfde tijd en mogelijk als onderdeel van dezelfde cope is ontgonnen.

Lindescote

De naam ‘Linschoten’ werd in de twaalfde eeuw gespeld als ‘Lindescote’. ‘Scote’ betekent een hoge hoek land temidden van laag veenland, ‘Linde’ verwijst naar alle waarschijnlijkheid naar de lindeboom.

Langs de Linschoten zijn geen uiterwaarden: de dijken liggen direct langs de rivier. De boerderijen zijn dus allemaal binnendijks gebouwd. Sommige boerderijen liggen wat verder van de dijk af. Zij zijn gebouwd op een oude stroomrug.

Tekst: Nettie Stoppelenburg