Een jaar in het Rode Dorp

1923

Vandaag gaan we naar de fotograaf. Ik ben nog nooit gefotografeerd. We wonen nu in Oudewater en hier is een fotograaf met een studio waar je foto’s kunt laten maken. Toen we op de boerderij in Koolwijk woonden, had je dat niet, en in Reeuwijk ook niet. Dan moest je naar Gouda, daar heb je wel een fotograaf. Maar ja, daar gingen we dan weer niet heen. Soms komt er wel eens een fotograaf langs als je zo afgelegen woont. Ik weet dat dat bij mijn opa en oma in ’t Beijerse is gebeurd, maar daar staan meer boerderijen, dus dan gokt zo’n fotograaf dat er wel een paar mensen willen betalen voor een foto.

We zijn vorig jaar in november hier in Oudewater komen wonen. Mijn ouders hebben grond gekocht in Oukoop, vlak bij Hekendorp, en daar wordt nu een boerderij voor ons gebouwd. En tot de boerderij af is, wonen we hier. In Hekendorp was geen huis te huur, maar hier in Oudewater waren net een heleboel huizen nieuw gebouwd. Zo nieuw, dat je de verf nog ruikt. Meer dan twintig huizen bij elkaar, waar vind je dat!
Ze zien er leuk uit ook, met die rode daken en die gele ramen. En ze zijn zo lux! Toen we in Reeuwijk woonden en ook in Koolwijk, toen hadden we een plee buiten. Gewoon, een huisje boven een gat in de grond en dan zit je op een plank met een gat. En zo nu en dan werd dat leeggehaald. Hier hebben we een water-closet. Het is in huis en als je klaar bent, trek je aan een koord en dan spoelt het water alles weg in een riool. Je ruikt echt niks! Dat is niet bij iedereen zo hier in Oudewater. Ik ging pas spelen bij een vriendje van school en die woont in een huisje in de Oude Huygensteeg. Daar hebben ze met acht huizen één plee, aan de overkant van de straat. Het stonk echt zo vreselijk en het was zo vies, ik heb het maar opgehouden tot ik weer naar huis ging. Bij andere vriendjes hebben ze ook een plee buiten, maar gelukkig wel voor hen alleen. En soms is die ook al op het riool aangesloten, maar nog wel buiten. Lux hoor, bij ons. Dat zal wel een beetje tegenvallen als we weer op een boerderij wonen, want in Oukoop is geen riool, daar krijgen we bij de boerderij weer een plee buiten.

We hebben hier ook een kraan waar het water uit komt. In Reeuwijk en in Koolwijk haalden we gewoon water uit de sloot. Dat was ook prima hoor en er was in ieder geval altijd genoeg water om je lekker te wassen! Maar hier zijn nog steeds mensen die water uit de Haven gebruiken en, eerlijk gezegd, ik vind dat stinken.
Mijn zusje en ik slapen boven. Daar is één kamer en daar slaapt mijn zusje. Ik ga daar echt niet bij, want zij gaat veel eerder naar bed dan ik en ze praat in haar slaap. Ik slaap dus gewoon in de open ruimte voor die kamer. Mijn ouders slapen beneden, in de kamer naast de keuken. Dat is wel een beetje anders dan we gewend waren, je hebt hier geen mooie kamer zoals op een boerderij. Er is maar één kamer en daar staat de kachel. Het eerste wat ik elke ochtend doe, is de kolenkit vullen in het kolenhok achter het huis en die naar de kamer brengen, zodat mijn moeder de kachel weer op kan stoken. Mijn moeder kookt op petroleumstellen in de keuken, maar het is daar in de winter wel koud.
De school is hier leuk, leuker dan in Stolwijk. Ik krijg extra opdrachten van de meester omdat ik zulke goede cijfers heb. Mijn moeder zegt dat ik verder mag leren, als ik het zo goed blijf doen. Dat wilde zij vroeger ook zo graag, ze kon heel goed leren en ze had goede cijfers op school. Een tante heeft me pas verteld dat ze wel echt heel goed kon leren, anders had ze die goede cijfers nooit kunnen halen. Ze was zo ondeugend dat de meester op Sluipwijk haar elke week wel een paar keer voor straf in het kolenhok zette, dus ze miste nogal eens een paar lessen. Ik ga maar niet tegen mijn moeder zeggen dat tante dat aan mij verteld heeft. Volgend jaar ga ik naar school in Hekendorp. Ik hoop dat het daar ook zo leuk is en dat er leuke kinderen in mijn klas zitten.

Nou, ik heb een mooie strik gemaakt op mijn kraag. Ik moet er wel een beetje goed uit zien op die foto natuurlijk. Moeder wil het graag en ze heeft ook spijt dat ze het niet direct heeft laten doen toen we hier in Oudewater kwamen wonen. We woonden hier net een maand toen mijn kleine broertje dood ging. Hij was in september geboren, toen we nog in Koolwijk woonden, dus hij was nog echt heel klein. Veel kleiner dan mijn broertje Harm. Ik herinner me Harm nog wel. We woonden toen in Reeuwijk en daar is veel water. We waren aan het spelen en hij is in het water gevallen en verdronken. We waren toen allemaal heel verdrietig. Ik had het best fijn gevonden als we toen al een foto hadden laten maken, met Harm erbij. Ik mis hem nog steeds.

Nu is dat al weer vijf jaar geleden en later dat jaar is mijn zusje geboren. Mijn zusje mocht hier in Oudewater naar de kleuterschool, maar sinds mijn kleine broertje dood is, gaat ze niet meer. Mijn moeder is niet zo verdrietig als mijn zusje thuis is. Ze heeft een nieuwe jurk genaaid voor de pop van mijn zusje. En ik heb die oude poppenwagen weer in elkaar gezet voor haar.
De fotograaf woont in de Havenstraat. Hij loopt best vaak met zijn camera door de stad om foto’s te maken van de straten en zo. Daar worden dan prentbriefkaarten van gedrukt en die kun je kopen. Hij heeft er ook eentje gemaakt van de huizen waar we nu wonen. Die zou ik best graag willen hebben om te bewaren voor later.
O ja, ik heb je nog niet verteld wie ik ben. Ik ben Marinus Stoppelenburg.

Weetjes

De Fotograaf

Fotografie is in de 19e eeuw uitgevonden, maar het duurde wel even voordat het mogelijk was om een portretfoto te laten maken. In Oudewater was Evert Rahms de eerste fotograaf. Hij begon in 1860 met het maken van foto’s van straten en gebouwen, maar hij had geen studio voor portretfoto’s. Adriaan Bos begon in 1895 met een studio in een houten gebouwtje. In 1920 kocht hij het huis Havenstraat 5. Dat is waar Marinus met zijn ouders en zijn zusje naar toe ging om de foto te laten maken. Het is mogelijk dat Adriaan Bos het huis Havenstraat 5 al jaren huurde voordat hij het kocht.

Het huis waar Marinus woonde

Dat was in het Rode Dorp, aan de Lange Burchwal en het Achterom. Deze huizen zijn in 1922 gebouwd naar ontwerp van de architect Jan Wils. Ze horen bij de eerste huizen in Oudewater die gebouwd zijn volgens de normen van de Woningwet. De Woningwet werd in 1901 aangenomen. In deze wet staan allerlei bepalingen waar huizen aan moeten voldoen: meerdere vertrekken, voldoende lucht en licht en, heel belangrijk, een eigen toilet en aansluiting op de waterleiding en het riool. In de loop van de twintigste eeuw zijn die bepalingen steeds aangepast.

Water-closet, plee, secreet:

Koolwijk

Water uit de kraan

In 1911 werd in Oudewater een watertoren gebouwd. Het water werd uit de grond opgepompt, maar het was schoon water. Het duurde wel even voordat alle huizen in Oudewater op de waterleiding waren aangesloten! En in de buurten buiten de stad duurde dat nog langer. Zo werd pas in 1930 waterleiding aangelegd in Papekop.

De boerderij in Oukoop

Als je vanaf Hekendorp de Opweg in gaat, ging je vroeger via de Tiendweg met een brug over de Enkele Wiericke en zo kwam je bij de Oukoopsedijk. Je moest dan over een spoorwegovergang. Tegenwoordig ga je onder de tunnel in de Opweg naar Negenviertel, dan met een brug over de Enkele Wiericke en bij de bocht naar rechts begint de Oukoopsedijk. De boerderij staat een stukje voorbij de Twaalfmorgen. Het was nooit een grote boerderij, maar er hoorde wel een grote boomgaard bij met vooral appelbomen en de ouders van Marinus hielden ook veel kippen

De foto van het verhaal

Dit is de foto van Marinus, zijn ouders en zijn zusje.