Tijdlijn
In deze tijdlijn lees je over belangrijke mensen en gebeurtenissen in de geschiedenis van Oudewater.
Wil je meer lezen of weten ? Ga dan naar een van de volgende onderdelen op de website:
Beroemde mensen | Monumenten | De Canon | Verhalen van Oudewater | Het Water | Plattegronden
Of bezoek het Stadsmuseum
- All
- t/m 1299
- 1300
- 1400
- 1500
- 1600
- 1700
- 1800
- 1900
- 2000
-
De gouw ‘Lek en IJssel’
944In de vroege middeleeuwen vielen de Krimpenerwaard en de Lopikerwaard in de gouw ‘Lek en IJssel’ of ‘in pago Lacke et Isla’ zoals het in 944 genoemd werd. In 944 schonk keizer Otto deze gouw, die eerder beleend was aan Waldger en zijn zoon Ratbot, aan de Utrechtse Oudmunster of Sint Salvatorkerk en de Sint Maartenskerk. Waldger, die behoorde tot de voorouders van de graven van Holland, was tegen Otto in opstand gekomen. In 1122 bevestigde keizer Hendrik V deze rechten nog eens. Oudmunster en Sint Maarten hadden dus het recht in deze gouw gebieden te ontginnen, zoals in de twaalfde eeuw is gebeurd met Hoenkoop en de polders langs de Lange Linschoten. Zij hadden daarom het recht om hier tienden te innen. De kerk van Oudmunster had ook eigendommen in Oudewater.
944944 - De gouw ‘Lek en IJssel’
In de vroege middeleeuwen vielen de Krimpenerwaard en ...
-
Oudste vermelding van Oudewater
1239Jaarlijks moest een tiende deel van de inkomsten van landbouw en handel worden afgedragen aan de kerk die daar rechten op had. In Oudewater was dat het kapittel van de Utrechtse kerk Oudmunster of Sint Salvator. Zij hadden ook het recht om priesters te benoemen in de kerk van Oudewater. Een kapittel wordt gevormd door kanunniken, geestelijken, vergelijkbaar met een klooster. Aan het hoofd van het kapittel staat de proost. In 1239 blijkt dat de proost van het kapittel van de kerk van Oudmunster, Lodewijk, de tienden in leen heeft gegeven aan ridder Rothardus van de Ham. Proost Lodewijk droeg de tienden in 1239 weer over aan het kapittel.
12391239 - Oudste vermelding van Oudewater
Jaarlijks moest een tiende deel van de inkomsten ...
-
Oudewater krijgt stadsrechten van bisschop Hendrik van Vianden
1265Van 1249 tot 1267 was Hendrik van Vianden bisschop van Utrecht. Om zijn positie als wereldlijk heerser te versterken, gaf bisschop Hendrik aan diverse steden stadsrechten. Hasselt kreeg in 1252 stadsrechten, Amersfoort in 1259, Goor in 1263, Loenen en Vreeland in 1265. In de middeleeuwse kroniek van Heda wordt voor de stadsrechten van Oudewater de datum van 5 juli 1265 genoemd. Er is geen origineel stadsrecht of zelfs een afschrift bewaard gebleven: de middeleeuwse archieven van Oudewater zijn in 1349 en in 1575 verloren gegaan. Maar vanaf deze tijd werd Oudewater genoemd als stad.
12651265 - Oudewater krijgt stadsrechten van bisschop Hendrik van Vianden
Van 1249 tot 1267 was Hendrik van Vianden ...
-
Ruzie over de inkomsten uit de Ruige Weide of ‘Kustwic’
1271Rond 1250 was de ontginning van de Ruige Weide begonnen op instigatie van bisschop Hendrik van Vianden. Het was een tussenontginning en de kwaliteit van de grond was niet zo goed. Namen als ‘Bisschopsweide’ en ‘Kustwijc’, toegekend door de bisschop, bleven dan ook niet lang in gebruik. In zijn testament liet Hendrik van Vianden de inkomsten van ‘Kustwic’ na aan ‘de kerk van Utrecht’, de volgende bisschoppen dus. De kapittels van Utrecht dachten hier heel anders over. Hoewel Ruige Weide op dat moment nog niet zoveel opleverde, sloten zij in 1271 een overeenkomst waarbij de inkomsten werden verdeeld tussen de bisschop en de kapittels.
12711271 - Ruzie over de inkomsten uit de Ruige Weide of ‘Kustwic’
Rond 1250 was de ontginning van de Ruige ...
-
De Utrechtse bisschop Jan van Nassau draagt Oudewater in onderpand over aan Floris V
1281Bisschop Jan van Nassau volgde in 1267 bisschop Hendrik van Vianden op. Hij kreeg al snel te maken met een opstand van Gijsbrecht van Amstel, die hem veel geld kostte. Vervolgens liet de paus geld inzamelen voor de kruistochten. De bisschop beroofde het rijke klooster van de Predikheren in Utrecht en daarom deed de paus hem in de ban. Het was nu helemaal zaak voor de bisschop om het geld voor de kruistochten bijeen te brengen. Graaf Floris V van Holland leende hem het geld om de kruistochttienden te betalen en in ruil daarvoor eiste hij als onderpand Woerden, Bodegraven en Oudewater. In 1290 zette de paus bisschop Jan van Nassau af en stelde Jan van Sierck aan tot bisschop van Utrecht.
12811281 - De Utrechtse bisschop Jan van Nassau draagt Oudewater in onderpand over aan Floris V
Bisschop Jan van Nassau volgde in 1267 bisschop ...
-
De inwoners van Diemerbroek graven de Kerkwetering
1289In de twaalfde eeuw was er rond Oudewater op grote schaal veengrond ontgonnen en geschikt gemaakt voor landbouw. Met het graan en de opbrengst van veeteelt konden de mensen in de steden gevoed worden. Langs de rivieren waren dijken aangelegd. Maar de dijken braken regelmatig door. In 1234 liet de Utrechtse bisschop Otto van Holland de dijken langs de Lek en de IJssel verstevigen. In 1280 brak de dijk langs de Hollandsche IJssel door. Om de kans op dijkdoorbraken te verkleinen, liet de Hollandse graaf Floris V een dam in de IJssel leggen bij Klaphek of Hoppenesse. Daardoor ging de rivier verlanden en in combinatie met de bodemdaling gaf dat veel wateroverlast in de polders. In 1289 gaf Herman van Woerden aan de inwoners van Diemerbroek toestemming om de Kerkwetering te graven om het overtollige water in de polder direct te lozen op de Hollandsche IJssel.
12891289 - De inwoners van Diemerbroek graven de Kerkwetering
In de twaalfde eeuw was er rond Oudewater ...
-
Het Lombardenhuis van Oudewater voor het eerst genoemd
1293Middeleeuwse kooplieden droegen zakken met muntgeld mee en moesten in een ander land eerst die munten uit hun eigen land wisselen voor de lokale munten. Die geldwisselaars ontwikkelden zich tot bankiers. In de middeleeuwen waren families uit Lombardije, Noord-Italië, heel actief als bankiers. Er werd dan ook gesproken van een ‘Lombardenhuis’. Lombarden vestigden zich alleen in plaatsen waar een belangrijke markt was en waar dus veel kooplieden kwamen. Echte beginjaren zijn meestal niet bekend, maar in Schiedam wordt in 1327 voor het eerst een Lombardenhuis genoemd, in Delft in 1342 en in Amsterdam pas in 1477. Een grote stad als Utrecht had al in 1260 een Lombardenhuis. Het Lombardenhuis van Oudewater wordt voor het eerst genoemd in 1293, als Adolf, de proost en aartsdiaken van de Utrechtse Dom, aan de graaf van Holland belooft om voor 12 november 1293 op de naam van de graaf aan de Lombarden te Utrecht, Amersfoort, Rhenen en Oudewater 100 pond Hollands te betalen.
12931293 - Het Lombardenhuis van Oudewater voor het eerst genoemd
Middeleeuwse kooplieden droegen zakken met muntgeld mee en ...
-
Rond dit jaar wordt de kerktoren van de Sint Michaëlskerk gebouwd
1300In de elfde stond op de plaats van de huidige Sint Michaëlskerk een tufstenen kerkje. Tufsteen was kostbaar omdat het van ver moest komen. Waarschijnlijk stond hier eerder al een kerkje van hout en leem. In de dertiende eeuw werd het tufstenen kerkje uitgebreid met een dwarsschip en een koor van baksteen. Aan de westzijde werd de toren gebouwd. De toren heeft geen spits, maar een zadeldak, zoals dat in Friesland gebruikelijk was. Ook op oude afbeeldingen is het zadeldak duidelijk herkenbaar, zoals op de zestiende-eeuwse kaart die gemaakt werd voor de aanleg van een kanaal van Montfoort naar Amsterdam. De kerktoren maakte deel uit van de verdedigingswerken rond de stad en is ongeveer 42 meter hoog.
13001300 - Rond dit jaar wordt de kerktoren van de Sint Michaëlskerk gebouwd
In de elfde stond op de plaats van ...
-
Graaf Willem III van Henegouwen geeft Oudewater 200 pond om stadsmuren te bouwen
1321Stadsrechten houden in dat er verdedigingswerken mogen worden gebouwd. In de middeleeuwen was dat bij voorkeur een stenen muur, maar dat kostte veel geld. In de dertiende eeuw zal Oudewater daarom beveiligd zijn geweest met houten palissades en wallen. Voor de graaf van Holland was Oudewater een belangrijke grensstad tussen Holland en het Sticht. In 1321 gaf graaf Willem III daarom aan Oudewater geld om stenen stadsmuren te laten bouwen. Resten van de stenen stadsmuren en de verdedigingstorens zijn teruggevonden bij opgravingen aan de Lange Burchwal en bij de Biezenpoortstraat en de Van Veenendaalstraat.
13211321 - Graaf Willem III van Henegouwen geeft Oudewater 200 pond om stadsmuren te bouwen
Stadsrechten houden in dat er verdedigingswerken mogen worden ...
-
Graaf Willem III van Henegouwen schenkt aan de broeders van het Sint Janshuis een hofstede naast hun kapel om als kerkhof te gebruiken
1326Het Sint Janshuis was een Johannieter Commanderij. De Commanderij van Oudewater was ondergeschikt aan de Johannieter Commanderij van Utrecht, het Catharijneconvent, die al in de twaalfde eeuw op het Catharijneveld in Utrecht was gevestigd. De graaf deed de schenking van grond op verzoek van Jacob van Zuden, de commandeur van het Catharijneconvent en mede-oprichter van het Haarlemse Sint Janshuis. De Commanderij van Oudewater lag aan ten zuiden van de Kapellestraat, deels tegenover de huidige Sint Jansstraat. De kapel die in de schenkingsakte wordt genoemd, was gewijd aan Catharina van Alexandrië. Deze Catharinakapel werd in de middeleeuwen vaak gebruikt voor ‘dagvaarten’, onderhandelingen tussen afgevaardigden van de graaf van Holland en de bisschop van Utrecht. De Commanderij en de kapel zijn rond 1580 afgebroken voor de aanleg van vestingwerken.
13261326 - Graaf Willem III van Henegouwen schenkt aan de broeders van het Sint Janshuis een hofstede naast hun kapel om als kerkhof te gebruiken
Het Sint Janshuis was een Johannieter Commanderij. De ...
-
Oudewater ingenomen door de Utrechtse bisschop Jan van Arkel
1349In 1345 belegerde graaf Willem IV van Holland de stad Utrecht. Later dat jaar sneuvelde de graaf bij Stavoren. Hij had geen zoon en zijn zus, de Duitse keizerin Margaretha, wilde hem opvolgen. Dit was de eerste fase van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. De Utrechtse bisschop Jan van Arkel maakte gebruik van de onrust rond de machtswisseling. Hij had een goed excuus: de Utrechtse kooplieden mochten hun goederen niet aanbieden op de markt in Oudewater. Met een leger van Utrechtse burgers bestormde hij de stad en nam haar op 26 maart 1349 in. Veel inwoners werden gedood, anderen werden gevangen genomen.
13491349 - Oudewater ingenomen door de Utrechtse bisschop Jan van Arkel
In 1345 belegerde graaf Willem IV van Holland ...
-
De Wiericke wordt gegraven en de Goejanverwellesluis wordt aangelegd
1366Vanaf de dertiende eeuw was het beheer van de dijken en het waterpeil in de polders in handen van waterschappen. Rond Oudewater waren tal van kleine waterschappen die samen vielen onder het Groot-Waterschap Woerden. Tot 1366 loosden de polders die behoorden tot het Groot-Waterschap Woerden hun water op de Rijn. In 1366 veranderde dat: er werd nu meer water geloosd op de Hollandsche IJssel. Om dat mogelijk te maken, werden de Enkele en de Dubbele Wiericke gegraven. Beiden kanalen werden voorzien van een sluis. De sluis van de Dubbele Wiericke was de grootste van de twee en is bekend als Goejanverwellesluis. De Dubbele Wiericke werd ook gebruikt voor scheepvaart, onder andere voor het transport van bakstenen die langs de Rijn waren gebakken. In dezelfde tijd werd de Korte Linschoten gegraven om ook via de Linschoten te kunnen afwateren.
13661366 - De Wiericke wordt gegraven en de Goejanverwellesluis wordt aangelegd
Vanaf de dertiende eeuw was het beheer van ...
-
De sluis van Oudewater wordt vernieuwd
1367Met het graven van de Korte Linschoten werd de sluis in Oudewater van groter belang. Het Groot-Waterschap van Woerden besloot in 1367 dat de sluis vernieuwd moest worden op de plek waar op dat moment de ‘Jan Aelmans sluyze’ lag. De sluis moest groot genoeg zijn om schepen met tarwe te kunnen laten passeren, veertien voet (ca. 4,40 meter) breed en veertien voet diep. De haven door de stad moest twee roeden (ruim 6,5 meter) breed zijn. De heemraden van het Groot-Waterschap zouden ten allen tijde het recht hebben om de sluis en de haven te ‘schouwen’.
13671367 - De sluis van Oudewater wordt vernieuwd
Met het graven van de Korte Linschoten werd ...
-
Graaf Willem VI verleent toestemming voor de oprichting van het Ursulaklooster
1414Al in 1399 was een groep vrome vrouwen uit Schoonhoven naar Oudewater gekomen om hier te leven als ‘zusters des gemenen levens’. Zij woonden in een huis aan het Heilig Leven. In 1412 kochten de zusters een huis in de Kapellestraat van ridder Jan van Vliet en nog een huis van pastoor Bartholomeus. Graaf Willem VI van Holland gaf in 1414 toestemming voor de stichting van een klooster. De bisschop van Utrecht stuurde een kanunnik van het kapittel van Oudmunster om de zusters hun geloften af te laten leggen. De nonnen kozen Sint Ursula als patroonheilige en leefden volgens de kloosterregel van Augustinus.
14141414 - Graaf Willem VI verleent toestemming voor de oprichting van het Ursulaklooster
Al in 1399 was een groep vrome vrouwen ...
-
Oudewater ondertekent de ‘akte van belofte’ om Jacoba van Beieren als landsvrouwe te erkennen
1416In 1404 was graaf Willem VI zijn vader Albrecht van Beieren opgevolgd. In datzelfde jaar bevestigde hij alle privileges die Oudewater eerder had gekregen en hij gaf nog extra bevoegdheden op het gebied van de rechtspraak. In 1405 stelde hij de inwoners van Oudewater vrij van belasting op onroerend goed plus het recht om een eigen korenmolen te mogen bouwen en ‘windrecht’, vrijstelling van belasting op het gebruik van de molen. In 1413 verleende hij de inwoners van Oudewater tolvrijheid en mocht het stadsbestuur belasting heffen op bier en wijn. Willem had geen zoons, alleen een dochter, Jacoba. Vrouwen waren in Holland uitgesloten van de opvolging. Als tegenprestatie voor alle verleende rechten tekende het stadsbestuur van Oudewater in 1416 de akte waarbij zij beloofden om Jacoba van Beieren als landsvrouwe te erkennen. In 1425 bezocht Jacoba de stad. Oudewater bleef haar trouw tot zij in 1428 afstand deed van haar rechten ten gunste van haar neef Filips van Bourgondië.
14161416 - Oudewater ondertekent de ‘akte van belofte’ om Jacoba van Beieren als landsvrouwe te erkennen
In 1404 was graaf Willem VI zijn vader ...